Апісанне вопыту работы
настаўніка хіміі і біялогіі Зенюк Аліны Мікалаеўны
па тэме"Эфектыўныя формы работы па выкарыстанні дыферэнцыраванага і індывідуальнага падыходу да навучання на ўроках хіміі і біялогіі"
К каждому ребёнку
следует применять его собственное мерило,
побуждать каждого к его собственной обязанности
и награждать его собственной заслуженной похвалой.
Джон Рескин
Ва ўмовах рэфармавання сістэмы адукацыі, мэтай хімічнай і біялагічнай адукацыі ў школе з'яўляецца засваенне асноў хіміі і біялогіі, для забеспячэння ўмоў для інтэлектуальнага развіцця і самаразвіцця асобы, выхавання грамадзяніна-патрыёта, фарміравання ў вучняў разумнага стаўлення да сябе, іншых людзей, навакольнага асяроддзя.
Улічваючы шырокія магчымасці хіміі і біялогіі ў галіне адукацыі, выхавання і развіцця вучняў, ёсць усе падставы лічыць, што вывучэнне гэтых прадметаў у школе павінна забяспечыць свабоднае развіццё асобы, здольнай да самаадукацыі, павышэння інтэлекту, умення выказваць свае думкі, будаваць і абгрунтоўваць лагічна правільныя меркаванні.
Сучасная педагагічная тэхналогія прадугледжвае прызнанне індывідуальнасці вучня, якая вызначаецца ў значнай меры скіраванасцю яго развіцця. Адной з умоў рэалізацыі асобасна-арыентаванага падыходу ў навучанні хіміі і біялогіі з'яўляецца арганізацыя дыферэнцыраванага навучання. Галоўнай мэтай дыферэнцыяцыі з'яўляецца пераадоленне, згладжванне супярэчнасці паміж асераднёным падыходам да ўсіх навучэнцаў і індывідуальнасцю кожнага дзіцяці.
Праблема індывідуальных адрозненняў дзяцей і іх дыферэнцыраванага навучання даўно хвалюе настаўнікаў і навукоўцаў і з'яўляецца не толькі сацыяльна-псіхалагічнай і філасофскай, але і ўласна педагагічнай праблемай. Асноўная мэта школы – стварыць умовы для самарэалізацыі асобы, задавальнення адукацыйных патрэбаў кожнага вучня ў адпаведнасці з яго схільнасцямі, інтарэсамі і магчымасцямі, падрыхтаваць яго да творчай інтэлектуальнай працы. Таму эфектыўная арганізацыя адукацыйнага працэсу ў сучаснай школе немагчымая без выкарыстання індывідуальна-дыферэнцыраванага падыходу да навучэнцаў. Вучню павінна прадастаўляцца права выбіраць ўзровень навучання па кожным прадмеце.
У навучанні хіміі дыферэнцыяцыя мае асаблівае значэнне. Гэта абумоўлена спецыфікай вучэбнага прадмета: у адных навучэнцаў засваенне хіміі спалучана са значнымі цяжкасцямі, а ў іншых выяўляюцца відавочна выяўленыя здольнасці да вывучэння гэтага прадмета. У дадзенай сітуацыі настаўніку важна ўлічваць як станоўчыя інтарэсы навучэнцаў, так і індывідуальны тэмп іх развіцця.
Індывідуальна-дыферэнцыраваны падыход разглядаецца як арганізацыя навучальнага працэсу, які стварае аптымальныя ўмовы для максімальнай рэалізацыі патэнцыйных магчымасцяў і запытаў кожнага вучня навучэнца. Асноўная мэта індывідуалізацыі і дыферэнцыяцыі ў забеспячэнні неабходнага мінімуму ў засваенні ведаў, уменняў і навыкаў, а таксама ў забеспячэнні максімальна магчымай глыбіні ў авалоданні матэрыялам кожным вучнем. Тут узнікае праблема: як настаўніку выбудоўваць сваю дзейнасць і дзейнасць вучня на ўроку, каб ўлічыць усе асаблівасці і зрабіць навучанне эфектыўным для кожнага дзіцяці? Як адначасова навучаць усіх, але па-рознаму? Перш за ўсё, варта прызнаць вядучую ролю вучня ў яго ўласнай адукацыі. Важная ў дадзеным выпадку магчымасць выбару вучнем свайго стылю навучання, аптымальнага тэмпу і рытму, ацэнкі вынікаў. Кожнаму вучню трэба даць магчымасць стварэння ўласнай адукацыйнай траекторыі асваення вучэбнай дысцыпліны. Індывідуальная адукацыйная траекторыя – гэта персанальны шлях рэалізацыі асобаснага патэнцыялу кожнага вучня ў адукацыі.
Дыферэнцыяцыя ў працэсе ўрока ажыццяўляецца паступова. Падчас такога ўрока рэалізуецца адна з найважнейшых задач навучання – забеспячэнне індывідуальнай зоны развіцця вучня, якая дазваляе яму на кожным этапе ствараць тую адукацыйную прадукцыю, якая адпавядае яго здольнасцям. Дыферэнцыраваны падыход да навучэнцаў дазваляе кожнаму дзіцяці працаваць у індывідуальным тэмпе, у сваёй зоне развіцця, што забяспечвае пачуццё псіхалагічнай камфортнасці для кожнага дзіцяці, спрыяе павышэнню цікавасці да вучэбнай дзейнасці, фармуе станоўчую матывацыю навучання.
У сваёй працы для рэалізацыі індывідуальна-дыферэнцыраванага падыходу Зянюк А. М. прымяняе яго ў некалькіх кірунках: пры апытанні і актуалізацыі ведаў, пры выкладзе новага матэрыялу, пры замацаванні вывучанага матэрыялу, пры вызначэнні хатняга задання, пры выкананні практычных работ, на этапе кантролю (пры правядзенні праверачных і кантрольных работ), пры індывідуальнай працы з навучэнцамі.
Пры апытанні і актуалізацыі ведаў настаўнік улічвае ўзровень падрыхтаванасці навучэнцаў. Як правіла, слабых вучняў няма сэнсу выклікаць да дошкі. Іх апытанне Аліна Мікалаеўна праводзіць на месцы. Ля дошкі працуюць больш моцныя вучні. Вельмі часта дзеці адказваюць пісьмова. Навучэнцы з нізкім узроўнем ведаў выконваюць заданні, выкарыстоўваючы алгарытмы або запісы ў сшытку. Правільнасць выканання задання правяраецца вучнямі з высокім узроўнем. Навучэнцы з сярэдняй матывацыяй не толькі выконваюць заданне, але і тлумачаць свае дзеянні, адказваюць на дадатковыя пытанні настаўніка і навучэнцаў. Іх адказы таксама адсочваюцца моцнымі навучэнцамі. Навучэнцы з высокім узроўнем ведаў выкладаюць знойдзены дадатковы матэрыял і выконваюць заданне творчага характару (паказваюць прэзентацыі, створаныя дома па пытаннях хатняга задання).
Напрыклад, на ўроку хіміі ў 8 класе па тэме “Тыпы хімічных сувязяў”:
1узровеньВызначыце выгляд сувязі для рэчываў з формуламі:
Н2,NaCI,Li, НCI
Запішыце схемы ўтварэння двух відаў сувязі (па выбары).
2узровень
Вызначыце выгляд сувязі для рэчываў з формуламі:F2,CaO,Na,PCI3
Запішыце схемы ўтварэння трох відаў сувязі (па выбары).
3 узровеньВызначыце выгляд сувязі і запішыце схемы іх утварэння для рэчываў з формуламі:F2,CaF2,AI,NH3
Пры тлумачэнні новага матэрыялу Зенюк А.М. ужывае трохразовае тлумачэнне. Таксама пры выкладзе новага матэрыялу дзеці часта працуюць з матэрыялам падручніка, пры гэтым, навучэнцы з нізкім узроўнем ведаў выконваюць простыя заданні – знаходзяць гатовую інфармацыю ў табліцах, схемах, ураўнаннях рэакцый і тлумачаць яе. Навучэнцы з сярэднім узроўнем ведаў аналізуюць, параўноўваюць і сістэматызуюць атрыманую інфармацыю.Навучэнцам з высокім узроўнем ведаў педагог прапануе самастойна знаходзіць спосаб рашэння пастаўленай задачы і рабіць высновы.
Падчас тлумачэння новага матэрыялу Аліна Мікалаеўна ўлічвае псіхафізіялагічныя асаблівасці вучняў: задае дадатковыя пытанні вучням няўважлівым, безуважлівым. Вучням з добрай глядзельнай памяццю дапамагае нагляднасць; з маторнай – практычная праца на дошцы.
Зенюк А.М. выявіла відавочную абмежаванасць магчымасці прымянення дыферэнцыраванага падыходу на этапе выкладу новых ведаў, бо немагчыма ўлічыць прабелы ў ведах у любы момант тлумачэння, не заўсёды можна зафіксаваць той момант, у які вучань адцягнуўся, нешта выпусціў. Напрыклад, па біялогіі ў 7 класе па тэме “Тканкі” настаўнік прапаноўвае вывучыць матэрыял падручніка і адказаць на пытанні:
1 узровень1.Што такое тканка?
2.Якія віды тканін сустракаюцца ў раслін?
2 узровень: 1.Што такое тканка?
2.Якія віды тканін сустракаюцца ў раслін?
3. Пакажыце асаблівасці будовы кожнага віду тканкі
3 узровень: 1.Што такое тканка?
2.Якія віды тканін сустракаюцца ў раслін?
3. Пакажыце асаблівасці будовы кожнага віду тканкі
4.Пералічыце функцыі кожнага віду тканак
Замацаванне вывучанага матэрыялу разлічана на тое, што вучні з нізкім узроўнем матывацыі атрымліваюць заданні аналагічныя прапанаваным у тэксце. Навучэнцы з сярэднім узроўнем матывацыі атрымліваюць заданне на прымяненне наяўных ведаў у новай сітуацыі. Навучэнцы з высокім узроўнем матывацыі выконваюць заданні творчага характару. На гэтым этапе асновай дыферэнцыраванага падыходу з'яўляецца арганізацыя самастойнай працы. Тут больш за ўсё ўтрымліваецца магчымасцяў для ўліку асаблівасцяў навучэнцаў.
Аліна Мікалаеўна рыхтуе 2-3 варыянты заданняў, навучэнцы самі выбіраюць варыянт або настаўніца прызначае заданне пэўнай групе вучняў.Асобным групам растлумачвае магчымыя цяжкасці з мэтай прадухілення памылак. Найбольш зручнымі лічыць педагог заданні ў форме індывідуальных картак, якія падабраныя ў адпаведнасці са школьнай праграмай і розныя па цяжкасці і характары. Слабым навучэнцам для самастойнай працы нярэдка прапаноўвае палегчаныя карткі-заданні. Напрыклад, па хіміі ў 10 класе па тэме “Алкены” былі прапанаваныя наступныя заданні:
1 узровень: Запішыце структурную формулу прапіць -2 і аднаго яго гамолага.
2 узровень: Вызначце клас, да якога належыць гекса-3, запішыце яго формулу, а таксама формулы аднаго гамолагі і ізамера.
3 узровень: Сярод пералічаных рэчываў: прапан, ацэтылен, бутан-1, прапілен, цыклапрапан абярыце рэчывы, якія належаць да класа "Алкены" і запішыце іх формулы, а таксама формулы аднаго ізамера і гамолагі для кожнага рэчыва.
Аліна Мікалаеўна не пакідае без увагі і хатняе заданне, якое размяркоўвае па групах (па ступені складанасці) сама, або навучэнцы выбіраюць гэтыя заданні на альтэрнатыўнай аснове – кожны вучань выбірае пасільнае для сябе. Таксама для хатняга задання практыкаванні падбірае таксама дыферэнцыравана. Самае простае заданне – рэпрадуктыўнага характару. Больш складанае – заданне, якое патрабуе прымянення ведаў у новай сітуацыі. Найбольш складаныя-творчыя заданні.Таксама пры падрыхтоўцы хатняга задання педагог прапануе навучэнцам выкарыстоўваць дадатковы матэрыял, даведачныя дадзеныя, якія можна знайсці ў Інтэрнэце. Пры тлумачэнні хатняга задання практыкуецца дэманстрацыя гэтых фрагментаў для ўсяго класа.
Вельмі важна арганізаваць рацыянальную праверку хатняга задання, каб яна не заняла шмат часу, таму Зенюк А.М. выкарыстоўвае розныя спосабы праверкі: самаправерку, узаемаправерку, слабых вучняў правярае часцей сама. Пры праверцы дамашняга задання вядзе маніторынг адсочвання вынікаў, адзначае, як справіліся навучэнцы з працай, на што трэба звярнуць увагу на наступным уроку. Такая мэтанакіраваная і сістэматычная праца прыводзіць да фарміравання ў моцных, здольных навучэнцаў уменняў здабываць веды ў працэсе пошукавай дзейнасці, ужываць атрыманыя веды ў нестандартных сітуацыях, вырашаць пастаўленую перад імі задачу творча. Слабы ж вучань адчувае сябе больш упэўнена на ўроку, бо яму прадастаўляюцца заданні, з якімі ён зможа справіцца. Пры выкананні практычных работ настаўнік улічвае ўменні навучэнцаў апісваць, абгрунтоўваць, рабіць высновы, прапаноўваць найбольш рацыянальныя спосабы выканання работы.
Пры правядзенні практычных работ індывідуальна-дыферэнцыраваны падыход заключаецца ў заданнях рознай складанасці. Навучэнцы, якія маюць прабелы ў ведах, выконваюць працу па інструктыўных картках, апісваюць назіраннія, запісваюць гатовыя ўраўненні рэакцый. Навучэнцы, якія маюць дастатковы ўзровень хімічных ведаў, выконваюць працу, запісваюць назіранні, самастойна тлумачаць іх, пішуць ўраўненні адпаведных рэакцый, робяць высновы. Напрыклад, па хіміі ў 9 класе па тэме “Ажыццяўленне ланцужка хімічных ператварэнняў":
1 узровень: Выкананне работы па інструкцыі ў падручніку на стар 84
2 узровень: 1. Выкананне работы па інструкцыі ў падручніку на стар 84
2. Пакажыце акісляльна-аднаўленчыя рэакцыі і разбярыце іх.
3 узровень: 1. Выкананне работы па інструкцыі ў падручніку на стар 84
2. Пакажыце акісляльна-аднаўленчыя рэакцыі і разбярыце іх.
3. Пакажыце тып ўсіх разгледжаных рэакцый.
Разнаўзроўневыя кантрольныя работы па біялогіі і хіміі ўлічваюць індывідуальныя асаблівасці школьнікаў, прадастаўляюць магчымасць самастойна выбіраць заданні рознай ступені складанасці.Праверачныя, кантрольныя работы на аснове індывідуальна-дыферэнцыраванага падыходу Зенюк А.М. распрацоўвае з улікам наступных спосабаў дыферэнцыяцыі:
- Змест заданняў аднолькавы для ўсяго класа, але для моцных вучняў прапануюцца заданні большага аб'ёму або больш складаныя;
-Заданне агульнае для ўсяго класа, А для слабапаспяваючых вучняў педагог дае дапаможны матэрыял, які палягчае выкананне задання (апорная схема, алгарытм, табліца, узор, адказ), дазваляе карыстацца сшыткамі;
-Выкарыстоўвае заданні рознага зместу і складанасці для моцных, сярэдніх і слабых вучняў;
-Прадастаўляе самастойны выбар вучнямі аднаго з некалькіх прапанаваных варыянтаў заданняў.
Індывідуальная праца з навучэнцамі – атрыманне дадатковых заданняў.
1 узровень: падрыхтоўка паведамлення на пэўную тэму.
2 узровень: падрыхтоўка рэферата.
3 узровень: падрыхтоўка рэферата з прэзентацыяй
Такім чынам, індывідуальны і дыферэнцыраваны падыход дазваляе Настаўніку хіміі і біялогіі Зенюк А.М. развіваць цікавасць у навучэнцаў да прадмета, далучаць іх у працэс падрыхтоўкі да ўрока, аналізаваць атрыманыя веды, а самому педагогу - творча падыходзіць да адукацыйнага працэсу. Навучэнцы, пачынаючы з самага пачатку вывучэння хіміі і біялогіі атрымліваюць пасільныя заданні, не перагружаныя хатнімі заданнямі, што дазваляе ім больш актыўна ўключацца ў навучальны працэс. Практыка прымянення дыферэнцыраваных заданняў паказвае, што сістэматычнасць і пераемнасць прымянення даюць станоўчыя вынікі, асабліва пры выбары прадмета хіміі і біялогіі для здачы ЦТ, пры ўдзеле ў раённых алімпіядах па хіміі і біялогіі.
Такім чынам, дыферэнцыраваны падыход у навучанні на ўроках хіміі і біялогіі дапамагае фарміраваць вучэбную дзейнасць дзяцей. Авалодаўшы гэтай дзейнасцю, навучэнцы самі пачынаюць яе ўдасканальваць, што прыводзіць да развіцця іх інтэлектуальных здольнасцяў. Дыферэнцыраваны падыход у навучанні ставіць перад настаўнікам задачу развіваючага навучання. Такім чынам, сістэматычна рэалізуючы ідэю развіваючага навучання і выкарыстоўваючы дыферэнцыраваны падыход да навучання, навучэнцы становяцца актыўнымі і самастойнымі на ўроках. Веды іх папаўняюцца, ідэі развіваюцца.
разгарнуць » / « згарнуць